Than hoạt tính được sử dụng rất nhiều trong đời sống con người bởi những công dụng vô cùng tuyệt vời của chúng. Sử dụng than hoạt tính để chăm sóc sức khỏe cũng không còn quá xa lạ với mọi người. Tuy nhiên, nếu tìm hiểu nhiều hơn về những công dụng của nó bạn sẽ ứng dụng chúng vào cuộc sống tốt hơn. Cùng chúng tôi tìm hiểu về đặc điểm và công dụng của nó nhé!
Than hoạt tính là gì?
Than hoạt tính là loại than có độ xốp cao được xử lý oxy ở nhiệt độ rất cao. Quá trình xử lý này khiến cấu trúc bên trong của than thay đổi, xuất hiện nhiều vết nứt và lỗ rỗng nhỏ mang kích thước phân tử.
Đặc biệt, diện tích bề mặt của than hoạt rất lớn (500 đến 2500 m2/g) tương đương sân vận động có diện tích 260m2 giúp than dễ hấp thụ và phản ứng với các chất khác. Than hoạt tính còn có tên gọi khác là carbon hoạt tính (tên tiếng Anh: Activated Carbon).
Các nhiên liệu giàu cacbon như gỗ, than đá, gáo dừa, tre đốt ở nhiệt độ cao trong điều kiện yếm khí (600 đến 900 độ C) trở thành than hoạt tính. Sau đó, người ta đem chúng xay thành bột mịn không màu, không mùi vị. Đây được xem là phương thuốc điều trị nhiều bệnh thời cổ đại.
Hiện nay, chúng được dùng cho bệnh nhân sử dụng quá liều ma tuý hay chống độc khẩn cấp nhờ công dụng hấp thụ tuyệt vời. Tuy nhiên cũng có một số chất nó không thể hấp thụ được như: kiềm, điện giải hay các muối dễ phân ly. Do đó, người ta thường dùng than này rất nhiều trong đời sống và y tế. Giá thành cũng rất phải chăng khiến sản phẩm này tiếp cận được rất nhiều đối tượng người tiêu dùng.
Những loại than khác nhau
Tại Việt Nam, gáo dừa và tre là hai nguyên liệu phổ biến sản xuất nên sản phẩm than hoạt. Trong đó, gáo dừa có giá thành cao hơn do được đánh giá cao về mặt chất lượng.
Các sản phẩm mang đến nhiều công dụng như hút mùi, khí độc, kim loại nặng hay làm trắng. Chúng được phân loại theo tính chất vật lý. Có 5 loại phổ biến như sau:
Dạng than hoạt tính bột
Sau khi xử lý ở nhiệt độ cao trong điều kiện yếm khí, người ta nghiền than thành bột mịn (0.2mm đến 0.5mm). Việc sản xuất bột than hoạt tính khá dễ dàng nên có giá thành rẻ và được ứng dụng nhiều trong việc làm đẹp hay xử lý hóa chất…
Tuy nhiên, dạng bột không ổn định và dễ rửa trôi nên chỉ được dùng bổ trợ hệ thống xử lý nước phèn công nghiệp hoặc dùng trong màng lọc RO.
Than dạng hạt
Các hạt than có hình dạng và kích thước ngẫu nhiên dao động từ 0.2-5mm. Dạng hạt có độ cứng và bền hơn dạng bột nên được dùng xử lý nước thải công nghiệp và khá phổ biến trong sinh hoạt. Than dạng hạt cũng khó bị rửa trôi khi tiếp xúc với nước.
Than dạng viên nén
Dạng này thường được nén thành hình trụ (đường kính từ 0.8-5mm). Do có cấu trúc hình trụ nên than cứng cáp và có độ bền hơn các dạng khác. Kích thước được nén vừa phải và diện tích bề mặt khá lớn nên được sử dụng để lọc khí độc rất hiệu quả.
Than dạng ống
Loại than này ứng dụng khá phổ biến trong công nghiệp và các hệ thống lọc lớn do có kích thước lớn (đường kính từ 1cm-5cm).
Than dạng tấm
Người ta sử dụng miếng mút và khung định hình để bột than thấm vào tạo nên than hoạt tính dạng bột. Loại này sử dụng để làm sạch không khí.
Than hoạt tính và cơ chế hoạt động
Cơ chế hoạt động chủ yếu của than hoạt tính là hấp thụ các chất ô nhiễm có trong nước hay không khí. Nhờ vào tính chất hấp thụ vật lý mà các chất gây ô nhiễm nước và không khí như: Clo, Benzen, SO2, CO2, H2S dễ dàng bị hấp thụ.
Điện tích âm trong than hoạt hút các điện tích dương trong chất ô nhiễm. Lực hút của than hoạt tỉ lệ thuận với diện tích bề mặt.
Khi dùng trong y tế, đặc biệt là thải độc, than và chất độc hoà thành một hợp chất thải qua đường tiêu hoá. Hiệu quả càng cao khi chất độc còn ở dạ dày và nếu xuống ruột thì hiệu quả giảm dần.
Do đó, nếu trúng độc nên nhanh chóng sử dụng than hoạt tính để thải độc. Bên cạnh đó, người ta còn sử dụng than hoạt để hấp thụ khí giúp giảm đầy hơi, tốt cho quá trình tiêu hoá.
Công dụng của than hoạt tính
Rất nhiều những công dụng tuyệt vời mà nó mang lại giúp con người ứng dụng vào cuộc sống hiệu quả hơn. Nhiều công dụng tuyệt vời như:
Công dụng xử lý nước
Với khả năng hấp thụ tuyệt vời, than hoạt được sử dụng rộng rãi trong việc xử lý nước. Nó loại bỏ cả chất hữu cơ, chất hoá học và tạp chất. Do đó, loại than này được ứng dụng xử lý cả nước sinh hoạt, nước uống và nước thải.
Công dụng xử lý khí thải
Bên cạnh xử lý nước thì xử lý khí thải cũng là công dụng hàng đầu của sản phẩm này. Chúng được sử dụng để khử mùi hôi và diệt khuẩn trong xe hơi, tủ lạnh, nhà bếp hay phòng kín…
Công dụng xử lý chất độc nhanh chóng
Từ những năm 1800, người ta đã biết dùng than hoạt tính để điều trị trúng độc khẩn cấp. Nó có thể liên kết với nhiều chất trong các loại thuốc làm giảm tính năng của chúng.
Theo nghiên cứu, khả năng hấp thụ thuộc của một người trưởng thành sẽ giảm 74% khi uống 50-100g than hoạt.
Nếu dùng quá liều thuốc hoặc ngộ độc bạn nên dùng nó trong vòng 1 giờ đầu tiên để mang lại hiệu quả tốt nhất. Trong phòng cấp cứu, chúng được dùng với liều lượng khoảng 50-100g.
Các bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh nhân và xử lý phù hợp. Trong trường hợp bệnh nhân bất tỉnh có thể dùng qua sond dạ dày nếu súc rửa dạ dày.
Giúp thận lọc thải các chất gây hại
Sử dụng than hoạt có thể làm giảm nồng độ urê trong máu hoặc các chất thải khác. Nó còn có khả năng cải thiện chức năng thận đối với người bị thận mãn tính bằng cách hỗ trợ quá trình lọc của thận, giúp thận giảm số lượng chất thải.
Nếu thận bị giảm khả năng lọc và tích tụ nhiều chất thải có thể dẫn đến bệnh thận mãn tính.
Nó có khả năng liên kết với các phân tử từ các chất độc hại như u rê giúp loại bỏ chúng qua đường tiêu hoá. Tuy nhiên, cách điều trị này vẫn chưa được áp dụng rộng rãi ngoài một số trường hợp đặc biệt.
Công dụng giảm hội chứng mùi cá
Hội chứng mùi cá hay còn gọi là trimethylaminuria (TMAU). Đây là một hội chứng di truyền khiến cơ thể người có một mùi giống cá thối tích tụ trong cơ thể. Cơ thể con người bình thường sẽ chuyển đổi TMA thành một hợp chất không mùi sau đó bài tiết ra qua đường nước tiểu.
Những người mắc hội chứng TMAU sẽ thiếu enzym chuyển hoá này gây nên mùi khó chịu cho nước tiểu, hơi thở, mồ hôi. Nghiên cứu cho thấy than hoạt tính có khả năng khử các mùi này.
Bạn có thể sử dụng nó làm sản phẩm hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi chất trong cơ thể. Tuy nhiên, bạn vẫn cần dùng thuốc và chế độ ăn uống theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Công dụng hỗ trợ một số triệu chứng khác
Than hoạt tính có tác dụng hỗ trợ giảm cholesterol trong máu. Phương pháp này mặc dù đã được nghiên cứu nhưng ít được sử dụng. Thay vào đó một chế độ ăn và vận động hợp lý sẽ giúp ích cho quá trình này hơn.
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu cho thấy than hoạt còn hỗ trợ tiêu hoá, giảm quá trình đầy hơi, chướng bụng. Nếu bạn uống nó trong 8 giờ trước khi siêu âm sẽ giảm lượng khí trong ruột đáng kể và bạn sẽ có kết quả siêu âm tốt hơn. Đồng thời, chúng còn có tác dụng giảm tiêu chảy.
Công dụng làm chất phụ gia
Bên cạnh đó, loại than này còn được sử dụng trong các đồ gia dụng và mỹ phẩm mặc dù các tác dụng này vẫn chưa được nghiên cứu chứng minh.
- Hỗ trợ trắng răng: nếu kết hợp sản phẩm này với nước súc miệng hoặc kem đánh răng sẽ tăng khả năng làm trắng răng. Chúng sẽ hấp thụ các mảng bám gây ố răng hiệu quả hơn.
- Điều trị mụn trứng cá.
Lưu ý là bảo quản theo đúng chỉ dẫn. Trường hợp không có chỉ dẫn bạn bảo quản ở nhiệt độ phòng, tránh ánh nắng trực tiếp hay độ ẩm cao. Không được cho vào ngăn đá tủ lạnh hay phòng tắm. Nên để xa trẻ nhỏ và vật nuôi trong nhà.
Sử dụng than này như thế nào để an toàn?
Mặc dù than có nhiều công dụng cho đời sống và sức khỏe. Tuy nhiên, nếu không biết cách sử dụng sẽ gây hại cho con người. Do đó, bạn hãy nắm những thông tin cần thiết trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm nào.
Nếu bạn có nhu cầu làm đẹp hay sử dụng than hoạt tính cho gia dụng thì có thể tìm mua các sản phẩm chính hãng tại các cửa hàng chuyên thực phẩm chức năng. Sử dụng thực phẩm chức năng dạng viên hoặc bột có hướng dẫn của nhà sản xuất sẽ an toàn hơn.
Hãy đảm bảo làm đúng chỉ dẫn và nếu bị ngộ độc hay dị ứng hay đến ngay cơ sở y tế gần nhất. Liều dùng không phải lúc nào cũng đúng theo chỉ dẫn trên hộp thuốc, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Đối với người lớn: sử dụng 2g/kg, dùng 20g than hoạt mỗi 2 giờ. Nếu bạn bị ngộ độc nấm độc có amatoxin nên sử dụng than 3 ngày để cắt chu trình gan-ruột.
- Đối với trẻ em: Dùng ngay khi phát hiện liều 1 g/kg, trung bình 10g than hoạt.
- Tuỳ vào trường hợp sẽ có liều lượng sử dụng than hoạt tính khác nhau tuy nhiên, bạn nên tham khảo chỉ dẫn của bác sĩ để tránh sai sót. Trường hợp nếu ngộ độc quá nặng cần đưa ngay đến cơ sở y tế để xử lý kịp thời, nhanh chóng.
Kết Luận
Trên đây là những thông tin cần thiết về than hoạt tính và cách sử dụng. Bạn nên tham khảo và tìm kiếm cho mình sản phẩm phù hợp nhất. Nên tìm mua sản phẩm chính hãng, có nhãn mác và hạn dùng. Nếu dùng thực phẩm chức năng hãy xem kỹ các thành phần xem có thành phần dị ứng với cơ thể bạn hay không.
